Duivensoorten, duivenrassen en (post)duivenstammen (families)

Er bestaat vooral bij postduivenliefhebbers nogal  eens verwarring over de term ras. Meestal zijn dit postduivenliefhebbers die een bepaalde duivenfamilie betitelen als ras A, ras B, etc. Op deze pagina probeer ik wat duidelijkheid te geven over het verschil tussen soort, ras en stam. Dit doe ik aan de hand van een korte beschrijving, ondersteund met foto’s.

Duivensoorten  
Er zijn wereldwijd iets meer dan 300 verschillende soorten wilde duiven. In Nederland leven er daarvan vier soorten in het wild, namelijk de Houtduif, Holenduif, Turkse Tortel en Zomertortel. Daarnaast kent iedereen de gedomesticeerde afstammelingen van de Rotsduiven, vaak Stadsduiven genoemd.  

Geslachten/onderverdeling
De duivensoorten zijn onderverdeeld in 25 geslachten (genera).  De in ons land  meeste bekende duivengeslachten zijn Columba, Streptopelia, Henicophaps, Geopelias, Caloenas en Goura.

Van het geslacht Columba leven de Houtduif en de Holenduif in ons land in het wild. De stadsduif en de postduif stammen beiden af van de Rotsduif.  Ook de Guineaduif die in ons land veel  in gevangenschap wordt gehouden zullen de meeste duivenliefhebbers wel eens hebben gezien.

Houtduif - foto www.jaapengertjanroos.nl	Holenduif - foto www.jaapengertjanroos.nl
Rotsduif - eigen foto	Guineaduif - foto Robert Hoornstra

Van het geslacht Streptopelia zijn de lachduif (in gevangenschap veel gehouden en gefokt in diverse kleurenvarianten) en de Turkse Tortel (veel voorkomend in het wild) de bekendste. Ook de zomertortel komt in het wild in ons land voor, maar zullen de meeste mensen nog nooit gezien hebben. De Parelhalstortel wordt in ons land ook veel gefokt.

Turkse Tortel - Eigen foto

Parelhalstortel - Eigen foto

De geslachten Chalgophaps, Henicophaps, Phaps, Pettophassa, Ocyphaps, Leucosarcia en Geopella worden door de Britse ornitholoog Derek Goodwin in één groep geplaatst. Van deze groep kunnen we in dierenparken, vogelparken en volières de Groenvleugelduiven, Bronsvleugelsduiven en ook de kleine Diamantduifjes tegenkomen.  

Groenvleugelduif - eigen foto

Diamantduifje - eigen foto

Van het geslacht Caloenas is vooral de Manenduif een zeer bekende en opvallende verschijning. In het wild komt ze voor in Zuid- en Zuidoost-Aziatische landen als India, Thailand, Myanmar, Maleisië, Indonesië, de Filipijnen, Papoea-Nieuw-Guinea, maar ook op de Salomonseilanden en Palau. In ons land wordt deze soort gehouden in dierenparken en vogelparken, onder andere in Burgers Zoo en in Avifauna. Van het geslacht Goura is de zeer grote Victoria Kroonduif bij velen bekend. Deze duif komt in het wild voor in de tropische bossen van noordelijk Nieuw-Guinea. In de meeste dierentuinen van ons land kun je deze imposante verschijning spotten, zoals in Artis, Wildlands en Avifauna.

Victoria Kroonduif - eigen foto

Manenduif - eigen foto

Duivenrassen
Onder duivenrassen verstaan we de door de mens gefokte duivenrassen en variëteiten van de tamme door de mens gedomesticeerde duif.  Al deze rassen stammen evenals de postduif van één soort duif af, namelijk de Rotsduif met de wetenschappelijke naam Columba Livia. Wereldwijd komen er wellicht rond de 1000 sierduivenrassen voor. Lang niet alle sierduivenrassen zijn in het westen bekend. Zo zijn er met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid in Azië vele streken waar nog onbekende duivenrassen aan te treffen zijn. De duivenrassen zijn onder te verdelen in negen rasgroepen te weten; kipduiven, kleurduiven, kroppers, meeuwen, structuurduiven, trommelduiven, tuimelaars, vormduiven en wratduiven.

Kipduiven
Er zijn in ons land zes rassen kipduiven erkend, in diverse kleurslagen, namelijk de Duitse Modena, Engelse Modena, Florentiner, Huhnschecke, King en Maltezer Kipduif

Engelse Modena - foto Dick Hamer

King - foto Dick Hamer

Kleurduiven
De meeste kleurduivenrassen lijken qua type nog veel op hun wilde voorouder de Rotsduif. Het grootste onderscheid zijn de vele uiteenlopende kleuren met dikwijls veel glans. In ons land zijn 75 kleurduivenrassen erkend. Deze zijn onderverdeeld in negen groepen te weten Zuid-Duitse Kleurduivenrassen, Thüringer Kleurduivenrassen, Saksische Kleurduivenrassen, Kleurduiven Neurenberg en Frankenland, Luzerner Kleurduivenrassen, Thürgauer Kleurduivenrassen, Berner Kleurduivenrassen, Zwitserse Overige Kleurduivenrassen en Overige Kleurduivenrassen.

Saksische Geëksterde Kleurduif - foto Dick Hamer

Spreeuwduif - foto Robert Hoornstra

Kroppers
Alle duiven hebben een krop waarin het voedsel wordt voor geweekt. Bij Kroppers is die krop echter door selectie veel groter dan bij andere duivenrassen. Er zijn in Nederland op het ogenblik 34 Kropperrassen erkend, maar er zijn onder andere in Spanje en in Oost Europa nog vele niet in Nederland erkende Kropperrassen.

Hollandse Kropper - foto Dick Hamer

Gentse Kropper - foto Dick Hamer

Vormduiven
De groep Vormduiven kent een behoorlijke verscheidenheid aan rassen. Wamduiven, Schoonheidspostduivenrassen, Vleesduivenrassen en Reuzenduivenrassen. In Nederland zijn er momenteel 34 erkende rassen Vormduiven.

Egyptische Swift - eigen foto

Lahore - foto Dick Hamer

Wratduiven
Wratduivenrassen zijn zeer oud. Ze werden in het Midden-Oosten vroeger als postduiven gebruikt en lijken qua type dan ook sterk op een postduif. Qua uiterlijk kernmerken zij zich door een sterk ontwikkelde neuswrat, soms extreem en grotere oogringen. In Nederland zijn er zes wratduivenrassen erkend, namelijk de Carrier, Dragoon, Franse Bagadet, Neurenberger Bagadet, Steinheimer Bagadet en Valkenet.

Dragoon - foto Ben Rebref

Neurenberger Bagadet - foto Dick Hamer

Struktuurduiven
Structuurduiven zijn duiven met een afwijkende bevederingstypes als een halskraag, krulveren of een waaierstaart. In deze groep de Oud-Hollandse Kapucijn, Pauwstaart, Krulduif, Raadsheer, Schmalkaldener Moorkop en de Chinese meeuw.

Pauwstaart - foto Dick Hamer

Oud Hollandse Kapucijnen - foto Dick Hamer

Meeuwduiven
De oorsprong van alle Meeuwenrassen moeten gezocht worden in het Midden Oosten. Elk Meeuwenras heeft een jabot, een rij gekrulde veertjes op de borst. Veel Meeuwen hebben tevens een kap. Ook zijn er verschillende rassen met voetbevedering. Er zijn vele soorten Meeuwenrassen waarvan er in Nederland 21 rassen erkend zijn.

Oosterse Meeuw - foto Dick Hamer

Oud Hollandse Meeuw - foto Dick Hamer

Trommelduiven
Zoals de naam al doet vermoeden, wordt deze rassengroep gekenmerkt door het typische stemgeluid dat deze duiven produceren. Het geluid kan het beste omschreven worden als een herhaaldelijk “oeoewak-wak-wak-wak…..” Alle in Nederland erkende trommelduivenrassen (13 in totaal) laten dit geluid zowel bij de doffers als bij de duivinnen horen.

Duitse Dubbelgekapte Trommelduif - foto Dick Hamer

Altenburger Trommelduif - foto Dick Hamer

Hoogvliegers en Tuimelaars
Vroeger werden deze duivenrassen zeer veel gehouden in de grote steden. Vooral in Amsterdam en Den Haag waren de binnensteden vol van duivenplatjes. Het was de grote sport om duiven van elkaar te roven. Terwijl de duiven hun rondjes boven de stad vlogen, probeerden speciaal getrainde lokduiven duiven van een andere til mee naar huis te lokken. Er zijn in Nederland meer dan 70 erkende rassen in deze groep.

Oud Hollandse Tuimelaar - foto Dick Hamer

Nonduif - foto Dick Hamer

Duivenstammen of families
Postduivenliefhebbers noemen ten onrechte bepaalde duivenstammen of families als een ras. Voorbeelden zijn Aarden, van Wanroy, Janssen, Delbar, Klak, Jellema. Allen genoemd naar de liefhebber die (vaak tientallen jaren lang) met vaak nauw aan elkaar verwante duiven grote successen heeft (gehad).

Aarden - foto Willem van Breene

van Wanroy - foto Bram Wassenaar